En toen was er Spel 2006…

Ook in België wordt de edele hobby van het bordspellen spelen serieus beoefend. FORUM-Federatie, de grootste parapluorganisatie van spellenclubs in Vlaanderen, organiseerde afgelopen zondag 26 november in Broechem haar zevende editie van het jaarlijkse evenement ‘Dag van het Gezelschapsspel’. Ik was door omstandigheden voor het Spellenspektakel in Eindhoven verhinderd en had daarom als ‘vervanging’ dit evenement in mijn agenda ingeboekt. Voor mij extra aantrekkelijk was de locatie: die ligt op ruim een kwartier rijden van de woonplaats van mijn ouders zodat ik daar in alle rust kon logeren. (Ik wist toen nog niet van het stel Brabants-Zeeuwse Neanderthalers dat het lokale stamcafé tot disco zou ombouwen en mij tot diep in de nacht met hun boemkaboemkaboemka-muziek uit mijn slaap zou houden.)

De eerste indruk van Spel

Spel was voor mij als Nederlander een onbekende gebeurtenis en daarom noemde ik het altijd maar voor het gemak een ‘beurs’. Maar dat woord is niet correct: Spel gaat om het spelen van, kennismaken met, en uitproberen van spellen; en veel minder om het aanschaffen ervan. Ik ken eigenlijk geen goed Nederlands equivalent, maar dat zegt niet zoveel omdat ik ook niet zoveel Nederlandse evenementen ken. De beste omschrijving is een dag waarop iets meer dan 1500 mensen van dezelfde club samenkomen om gezellig een spelletje te doen, geholpen door een bijzonder uitgebreide speel-o-theek zoals je die ook in Essen en Eindhoven hebt. En als je dan wat wilde aanschaffen: in deze editie was er slechts één grote maar zeer ruim gesorteerde verkoopstand van Adriaensen Gezelschapsspellen. Eigenlijk heb je meer ook niet nodig: Adriaensen is een uitstekende leverancier met scherpe en faire prijzen, wat wil je als spellenliefhebber nog meer?

Omdat Spel zo sterk de nadruk legde op het spelen van spellen zag ik er veel meer ‘oude’ titels dan ik had verwacht. Ik mag zelfs zeggen prehistorisch, want ook Senet, het oudste bordspel ter wereld (zie ook deze eerdere blog), werd er gedemonstreerd. ‘Oh, wat grappig, Senet’, was mijn eerste en enige gedachte. Pas later, toen ik al lang en breed in Nederland was, realiseerde ik me wat een rund ik was geweest door deze probeergelegenheid niet te benutten. Maar je zag er werkelijk van alles: Eufraat & Tigris, Babel, Heersers der Woestijn, Nautilus, Het Mysterie van de Abdij, Memoir ’44, Sint Petersburg, Goa, Spokentrap, … Er werd gekaart, er werd hard nagedacht, er werd gelachen, er werd gewonnen, er werd aandachtig in de regels gelezen. Vrijwel elke tafel in de toch niet kleine maar desondanks niet echt ruim opgezette sporthal was bezet. Er was een speciale zaal ingericht voor jonge kinderen die daar met groot plezier aan het kirren en rommelen waren. De wat oudere zag je met groot enthousiasme meedoen aan de eenvoudiger grote-mensenspellen.

De stands van de deelnemende uitgevers (waaronder 999 Games, QWG, Cwali, The Gamemaster, en Hodin) waren goed tot zeer goed bezocht. Iedereen had zijn publiekstrekkers uitgestald, maar dit leidde bij QWG wel tot een kleine teleurstelling: geen Leonardo da Vinci. Ik vrees dat iedereen vanwege de beschikbare ruimte een beetje moest inschikken waardoor dit spel is komen te vervallen. Later merkte ik wel op dat een paar speluitleggers door te zaal liepen om bij de kris-kras verspreide spellen te assisteren. Misschien dat ik daardoor over het spel heb heengekeken. Ook Die Säulen der Erde was nergens te zien (behalve bij Adriaensen), maar ik geef meteen toe dat achteraf bezien Spel niet de juiste plek was om dit te verwachten.

Beoordeling

Al met al ben ik eigenlijk best tevreden over Spel. Het is weliswaar niet wat ik dacht dat het zou zijn, maar wat ik zag, beviel me wel. Als je in de buurt woont en nog niet zoveel spelervaring hebt, zou ik het evenement zeker bezoeken. Om de prijs hoef je het niet te laten: dat is met €1 per persoon gewoon gratis. Parkeren is dat ook. Iedereen is wel in voor een spelletje waardoor je kunt proberen tot je erbij neervalt; vooral die oude dingen die je altijd al in de lokale spellenzaak hebt zien staan maar nooit hebt kúnnen proberen. Ook aan de kleine mensjes onder ons is gedacht. Minpuntjes vind ik de combinatie van grote drukte en wat krappe opzet die vlot aanschuiven bemoeilijkt (alleen maar kijken is niet zo leuk) en het feit dat je slechts een kleine selectie echte nieuwe dingen tegen zult komen. En met het openbaar vervoer is Broechem toch wat lastig bereikbaar: een auto is aan te bevelen.

De spellen

Dan rest mij alleen nog een indruk te geven van de spellen die ik heb gespeeld. Mijn vriendin en ik begonnen met het recent door uitgebrachte Castello van Leo Colovini. In dit spel bouw je muurtjes met torens aan de uiteinden op een grassig landschap met aan elk van de twee zijden van de muur een dorpje in een bepaalde kleur. Die kleur wordt bepaald door een worp met een drietal dobbelstenen. Gaandeweg sluit je daardoor stukken grasland in waardoor ommuurde ‘steden’ ontstaan. Die geven aanleiding tot een scoreronde waarbij iedere speler één of twee kaarten uit zijn hand moet uitspelen en aan de hand van allerlei kenmerken van de huidige spelsituatie punten kan verdienen. Het spel eindigt als een neer te zetten soort onderdelen op is waarna de speler met het hoogste aantal punten wint.

Afgezien van het abstracte thema lijkt Castello eigenlijk in niets op een ‘klassieke’ Colovini (Clans, De Bruggen van Shangrila) waar geluk geen enkele rol speelt. In dit spel doet het dat wel, met verve. Toch vind ik dat niet zo erg: het spel speelt lekker vlot weg, ziet er fleurig en duidelijk uit, en voelt daardoor erg ‘af’ aan. Mijn voornaamste bezwaar is dat je geen idee hebt wat je tegenstander in de hand heeft waardoor een scoreronde degradeert tot een vrijwel blindelings binnenhalen van zoveel mogelijk punten. Iets anders is er niet, namelijk. Met twee spelers is dit effect al waarneembaar, en ik vrees dat het met meer alleen maar sterker wordt. Iemand kan natuurlijk altijd een muurtje neerzetten op een plek waar jij dat niet wilt, maar aangezien dat op geen enkele manier is te vermijden, is dat ook niet ‘vervelend’. Castello lijkt mij daarom met name geschikt voor liefhebbers van de simpeler en vriendelijker familiespellen waartoe ook Thurn und Taxis behoort; personen die wat meer interactie zoeken zullen het maar saai en oninteressant vinden.

Daarna schoven we aan bij het in Essen overgeslagen Section X over een gevangenisuitbraak vanuit een zwaarbewaakt eiland. De gevangenen graven gangen onder de zee naar één van de zes veilige plekken aan het vasteland vanwaar ze kunnnen ontsnappen. Wie als eerste vijf gevangenen op die manier naar de vrijheid heeft geloodsd, mag zich winnaar noemen. Van alle spellen die in in Broechem probeerde zit ik met dit spel het meest in mijn maag. De uitleg was nogal chaotisch (sorry, Chislaine!), en pas later, na zelf nalezen, begreep ik hoe het spel in elkaar stak. Je trekt tegeltjes met daarop gangen; daarna mag je aanleggen, draaien, of verplaatsen (onder de zee…??!); en tenslotte wandel je met gevangenen of beveilig je gangen met deuren zodat geen enkele andere speler van die gang gebruik kon maken. Als letterlijke klap op de vuurpijl wordt het bord ook nog eens regelmatig schoongeveegd door explosies om de ontdekte gangen te vernietigen.

An sich is dat toch niet ingewikkeld, maar ik slaagde er niet in om met die kennis in mijn hoofd iets zinnigs op te bouwen. Ik maakte door het onoverzichtelijke spelmateriaal regelmatig aanlegfouten waardoor mijn priegelalarm steeds harder begon te rinkelen. Ik had ook niet echt goed door hoe ik mijn tegenstander de pas kon afsnijden: thematisch is het spel namelijk een ratjetoe. Je zou zeggen dat je tegeltjes met gangen alleen mag aanleggen al aan bestaande gangen: nee, dat kon overal, zelfs in het midden van de zee. Je kan er dan zelfs al een deur opzetten (dáár…??!) zodat die tegel niet meer mag worden verplaatst. Maar die deuren zijn superschaars, waardoor het enige middel om de uitbraak van je tegenstander te vertragen het slim aanleggen/verdraaien/verplaatsen van tegels is. Tegen een prijs, natuurlijk: zelf niets meer aan je eigen tunnelnetwerk doen. Je gevangenen lopen zo hard dat die de tunnelbouw wel bijhouden, maar dan nog. Section X liet een steeds stroevere en kunstmatiger indruk achter. Ik vind dat echt érg jammer: van alle Gamemaster-spellen heeft dit ontwerp de meeste potentie en het meest aansprekende thema. Maar niet met de huidige regels: die lijken elkaar hinderen meer te belonen creatief opbouwen. Ik houd vanwege mijn beroerde spel een slag om de arm en zal het te zijner tijd nog een keer proberen, maar ik vrees het ergste.

Het volgende spel werd het ook in Essen overgeslagen Transport. In een grijs verleden hebben we een testversie gespeeld waardoor ik wel benieuwd was hoe de definitieve versie was geworden. Spelers spelen uit hun hand tegels met daarop transportbanden aan; vervolgens proberen ze pakjes die vanuit distributiecentra op de band rollen naar hun eigen pallets te dirigeren. Een alleraardigst thema dat destijds, met vier spelers, een chaotische bende werd. Bij dit spelletje moet je namelijk heel erg goed in de gaten hebben welke mogelijkheden de regels je bieden: weet je dat niet, loopt het geheel in het honderd. Ik kon geen verschillen met de toenmalige testversie ontdekken en concludeerde onder de bezielende leiding van één van de ontwerpers zelf dan ook dat het waarschijnlijk aan onze manier van spelen had gelegen. Desondanks moet je nog steeds oppassen met meerdere spelers: er verandert heel veel aan het spelsituatie tussen je beurten waardoor je heel opportuun te werk moet gaan en niet (of juist) links van iemand moet zitten die zaken over het hoofd ziet.

Tenslotte bemachtigden we een plekje bij Hermagor, waar we gezelschap kregen van twee andere speelsters. In dit spel kruip je in de huid van handelaren die door het fictieve land Hermagor reizen en onderweg in steden hun waren proberen te slijten. Die waren koop je in een markt die op basis van een nogal gekunsteld meerderhedenmechanisme werkt: tussen de waren liggen paden en op die paden houden de handelaars zich op. Een kruispunt heeft ‘invloed’ op vier naburige handelsgoederen en is daardoor duur; een plaats in een ‘gangpad’ heeft ‘invloed’ op de twee naburige goederen, en is daarmee goedkoper en sterker dan een handelaar op een kruising, enzovoort. Die goederen kun je in een aantal actierondes telkens opnieuw verkopen, maar je moet ze aan het einde van die rondes wel weer inleveren. Je krijgt extra geld binnen door in alle steden die een gebied omsluiten handel te hebben gedreven, en aan het einde van het spel zijn er nog meer extra’s in de vorm van het hebben van handelsposten in de drie provincies van Hermagor en het hebben van de meerderheid aan handelsposten aan de grote doorgaande weg. De speler met het meeste geld wint.

Hermagor laat een gemengde indruk op mij achter: het doet niets fout, maar ook niets écht goed. Het geheel is een samenraapsel van allerlei bekende mechanismen zonder ergens een nadrukkelijk stempel op achter te laten, en helaas ook zonder echt beter te zijn dan welk spel dan ook waarvan je het mechanisme herkent. Het geheel deed me nog het meeste denken aan een versimpelde Funkenschlag, maar dan met een gemutileerde en gekastreerde versie van de economische motor die de laatste nu juist zo interessant maakt. Je kunt elkaar alleen direct hinderen op de markt, maar zoveel handelaren kun je daar niet plaatsen en je wilt toch wel een beetje inkomen veiligstellen. Hermagor degradeert daarmee tot een geoliede race met weinig interactie en zonder een greintje spanning. De rekensommetjes die je moet maken zijn niet zo ingewikkeld (het betreft optellen en aftrekken van drie of vier getallen onder de 10) waardoor je heel snel prima kunt uitrekenen waar je het meeste geld binnenhaalt. Er is ook een schier eindeloze hoeveelheid kleine en redelijk gelijke bedragjes die elke ronde wel weer worden uitgekeerd: het lijkt er daardoor niet op dat je een Handelende Heer bent, maar veel meer een Rattige Ritselaar. De enige verrassing is aan het einde van het spel, wanneer het geheimgehouden geld tevoorschijn komt. Waarom je dit geheim zou houden is mij een volslagen raadsel: je kunt het bedrag namelijk prima uitrekenen waardoor mensen met betere geheugens uitstekend in de gaten hebben hoe iemand anders ervoor staat. Het leidt ook tot een nodeloze reeks handelingen om te betalen en te wisselen: een score- annex inkomstenspoor zou het geheel aanmerkelijk soepeler hebben laten verlopen. Hermagor straalt waarschijnlijk pas bij spelers die op het scherpst van de snede durven spelen en elkaar op de markt het leven bijzonder zuur maken—maar als ze dat kunnen én doen, is de stap naar het reeds genoemde Funkenschlag een bijzonder kleine.

We hadden nog graag Factory Fun en Brillance geprobeerd, maar toen we klaar waren met Hermagor was het zó druk geworden dat eigenlijk nergens meer een plekje te bemachtigen was. Ik denk dan ook dat de organisatie bijzonder tevreden zal zijn met de opkomst en het verloop van de dag.